Yardım nafakası, Türk Medeni Kanunu’nun 364-365. maddelerinde düzenlenen, aile bireylerinin yoksulluktan korunmasını amaçlayan önemli bir sosyal yardımlaşma müessesesidir. Bu nafaka türü, kendisine yardım edilmemesi halinde zarurete düşecek olan altsoy, üstsoy ve kardeşlerin ekonomik olarak desteklenmesini sağlar.
Bu yazıda, yardım nafakası ne demek, yardım nafakasını kimler talep edilebilir, yardım nafakasının süresi, hangi şartlarda hükmedildiği, nafaka miktarının nasıl belirlendiği ve hukuki süreçleri detaylı şekilde ele aldık. Ayrıca, yardım nafakası davalarında mahkemelerin nasıl bir yol izlediğini, Yargıtay’ın güncel kararlarını ve sıkça sorulan sorulara verilen yanıtları da paylaştık.
Kimler Yardım Nafakası Talep Edebilir?
Yardım nafakası, kanunda sınırlı olarak sayılan belirli aile bireyleri tarafından talep edilebilir:
- Davalının annesi, babası, büyükanneleri, büyükbabaları ve diğer üst soy yakınları
- Davalının çocukları, torunları ve onların çocukları ile alt soyları
- Kardeşler
- TMK 365/4. maddesi gereğince nafaka alacaklısına bakmakta olan resmi veya kamuya yararlı kurumlar
Önemli bir husus olarak kardeşlerin nafaka talep edebilmesi için nafaka ödemekle yükümlü olacak kardeşin refah içinde yaşıyor olması şartı aranmaktadır.
Ayrıca dayı, teyze, kayınbirader gibi diğer akrabalar yardım nafakası talep edemezler.
Yardım Nafakasının Özellikleri Nelerdir?
Yardım nafakası aşağıdaki temel özelliklere sahiptir:
- Kamu Düzeni: Yardım nafakası kamu düzenine ilişkin bir konudur.
- Kişiye Bağlı Hak: Bu nafaka türü kişiye bağlı bir hak olduğundan kural olarak miras yoluyla geçmez. Ancak yardım nafakası yükümlüsünün sağlığında muaccel olup ödenmemiş nafaka borçları tereke borçları arasında yer alır ve mirasçılardan talep edilebilir.
- Haczi Kabil Olmama: Yardım nafakasına ilişkin alacaklar kural olarak haczedilemez. Fakat nafaka alacağı sözleşmeye dayanıyorsa bu durumda haczedilebilir.
- Kusura Bağlı Olmama: Yardım nafakasına hükmedilirken tarafların kusur dereceleri dikkate alınmaz. Kişi kendi kusuruyla yardıma muhtaç duruma düşmüş olsa bile bu durum nafaka talebinin reddine sebep olmaz.
- Üçüncü Kişi Tarafından Ödenebilme: Borçlar Kanunu’na göre alacaklının borcun şahsen ifasında özel bir menfaati yoksa, borç üçüncü kişi tarafından da ödenebilir.
- Basit Yargılama Usulü: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 316. maddesi gereğince yardım nafakası davalarında basit yargılama usulü uygulanır.
Yardım Nafakasının Şartları Nelerdir?
Yardım nafakasının şartları, TMK’nın 328/2. maddesi ve 364. maddesi kapsamında iki farklı düzenlemeyle ele alınmaktadır:
- TMK 328/2. Maddesine Göre Şartlar (Eğitim Nafakası):
- Talepte bulunanın, davalının çocuğu olması
- Çocuğun ergin olması
- Ergin olan çocuğun eğitim hayatına devam ediyor olması
- Eğitime devam eden çocuğun kendi geliriyle yaşamını sürdürememesi
- Yardım edilmemesi durumunda zarurete düşecek olması
- TMK 364. Maddesine Göre Şartlar (Genel Yardım Nafakası):
- Talepte bulunanın davalının üstsoyu, altsoyu veya kardeşlerinden biri olması
- Yardım edilmemesi durumunda yoksulluğa düşecek olması
- Davalının ekonomik durumunun nafaka ödemeye elverişli olması
- Kardeşlerden nafaka talep ediliyorsa, davalı kardeşin refah içinde yaşıyor olması
Yardım Nafakası Nasıl Talep Edilir?
Yardım nafakası talep etmek için görevli ve yetkili mahkemeye dava dilekçesi sunulması gerekmektedir. Bu dava, TMK 328/2. madde uyarınca açılacaksa yalnızca anne veya babaya karşı açılabilirken, TMK 364. madde kapsamında altsoya, üstsoya veya kardeşlere karşı açılabilmektedir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre mirasçılıktaki sıra takip edilmeksizin açılan yardım nafakası davasının dinlenmesine olanak yoktur.
Dava açılırken Türk Medeni Kanunu’nun 365. maddesi gereğince mirasçılıktaki sıranın göz önünde tutulması zorunludur. Bu kapsamda, öncelikle altsoy, sonra üstsoy ve en son kardeşlerden nafaka talep edilmelidir.
Örneğin, üstsoyundan yardım nafakası talep eden bir kişi, öncelikle çocuklarının yardım nafakası ödeyecek durumda olmadığını ispatlamalıdır. Aynı sırada birden fazla nafaka yükümlüsü varsa ödenecek nafaka miktarı bu kişilerin ödeme güçleri oranında paylaştırılır.
Yardım Nafakası Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yardım nafakası davasında yetkili mahkeme TMK 365/6. maddesi gereğince taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir. Bu durumda davacı, kendi yerleşim yeri mahkemesinde veya davalının yerleşim yeri mahkemesinde davayı açabilir.
Görevli mahkeme ise Aile Mahkemesi‘dir. Eğer davanın açılacağı yerde Aile Mahkemesi bulunmuyorsa bu davalara Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar.
Yardım Nafakası Miktarı Nasıl Belirlenir? (Yardım Nafakası Hesaplama)
Yardım nafakası miktarının belirlenmesinde, hakimin TMK’nın 4. maddesinde düzenlenen takdir yetkisi ve hakkaniyet ilkesine uygun olarak karar verilir. Bu süreçte hem nafaka talep eden hem de nafaka yükümlüsünün durumu detaylı şekilde incelenir. Tarafların ekonomik durumları, yaşam standartları, sahip oldukları mal varlıkları ve sağlık durumları gibi faktörler dikkate alınarak kapsamlı bir değerlendirme yapılır.
Nafaka miktarı belirlenirken önemli olan husus, yalnızca nafaka alacaklısının zaruri ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, yardım nafakası alan kişinin nafaka yükümlüsü ile aynı sosyal statüde yaşamasını sağlayacak miktarda bir nafakaya hükmedilmesi mümkün değildir. Örneğin lüks bir yaşam süren nafaka yükümlüsünün, nafaka alacaklısına da aynı standartta bir yaşam sağlayacak miktarda nafaka ödemesine karar verilemez.
Mahkeme, nafaka miktarını belirlerken sosyal ve ekonomik durum araştırma raporu (SED raporu) düzenlettirir. Bu raporda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 07.06.1988 tarihli kararında belirtildiği üzere, kişinin yeme, içme, giyinme, barınma, sağlık, ulaşım ve kültür gibi temel ihtiyaçları göz önünde bulundurulur. Ayrıca nafaka yükümlüsünün de bu ödeme nedeniyle geçim sıkıntısına düşmemesi gözetilir.
Yardım Nafakası Davası Ne Kadar Sürer?
Yargıtay içtihatlarına göre yardım nafakası davaları acele işler kapsamında olup ortalama 8-12 ay içinde ilk derece mahkemesinde sonuçlanır. Ancak her davanın kendine özgü koşulları nedeniyle kesin bir süre belirtmek mümkün değildir.
Dava süresini etkileyen faktörler şunlardır:
- Tarafların delillerini zamanında sunması
- Mahkemenin iş yoğunluğu
- Sosyal ve ekonomik durum araştırmasının tamamlanma süresi
- Tarafların duruşmalara düzenli katılımı
- Bilirkişi incelemesi gerekip gerekmemesi
- Tebligat işlemlerinin düzenli yapılabilmesi
Yardım Nafakasının Artırılması veya Azaltılması
Yardım nafakasının artırılması veya azaltılması için mahkemeye yeni bir dava açılması gerekir. Bu dava sürecinde, ekonomik koşullardaki değişiklikler ve hakkaniyetin gerektirdiği haller dikkate alınarak nafaka miktarında değişikliğe gidilebilir.
Artırma veya azaltma talebinin değerlendirilmesinde şu faktörler incelenir:
- Tarafların sosyo-ekonomik durum araştırmaları
- Mevcut aylık gelir durumları
- Ekonomik değişime dair hususlar
- Enflasyon ve diğer ekonomik göstergeler
- Çalışma ve kazanç durumları
Yardım Nafakası Nasıl ve Ne Zaman Sona Erer?
Yardım nafakasının kaldırılması, nafakaya hükmedilmesine sebep olan şartların ortadan kalkması durumunda gündeme gelir. Nafaka yükümlüsü tarafından mahkemeye başvurularak nafakanın kaldırılması talep edilebilir.
- Nafaka Alacaklısının veya Yükümlüsünün Ölümü (TMK m.329): Nafaka, taraflardan birinin ölümüyle kendiliğinden sona erer.
- Nafaka Alacaklısının Evlenmesi (TMK m.176): Alacaklı, başka biriyle evlendiğinde nafaka yükümlülüğü sona erer.
- Ekonomik Durumun Değişmesi (TMK m.365-331):
- Alacaklının ekonomik durumunun düzelmesi (örneğin, düzenli bir gelir elde etmesi)
- Yükümlünün ödeme gücünün azalması (iş kaybı, iflas gibi durumlar)
- Mahkeme Kararı (TMK m.330): Nafakanın azaltılması veya tamamen kaldırılması için taraflardan birinin başvurusu üzerine mahkeme kararı gerekir.
- Yardım İhtiyacının Kalkması (TMK m.364): Alacaklının ekonomik olarak yardıma muhtaç olmaktan çıkması durumunda sona erer.
Yardım Nafakasında Zamanaşımı Süresi Nedir?
Yardım nafakasında zamanaşımı süreleri, nafakanın türüne ve talep edilen haklara göre farklılık gösterir:
Birikmiş Nafaka Alacakları İçin:
- 10 yıldan daha eski nafaka alacakları talep edilemez.
- İcra takibine konu edilmiş nafaka alacakları için zamanaşımı süresi takibin yapıldığı tarihten itibaren yeniden başlar.
İleriye Dönük Nafaka Talepleri İçin:
- Yardım nafakası talep hakkında herhangi bir zamanaşımı süresi yoktur.
- İhtiyaç sahibi kişi, şartların oluşması halinde her zaman nafaka talebinde bulunabilir.
- Dava açıldığı tarihten itibaren nafakaya hükmedilir.
Yardım Nafakası Dava Dilekçesi
Yardım Nafakası Artırımı Dilekçe Örneği
Reşit Çocuğun Yardım Nafakası Talebi Dilekçe Örneği
Nafakası Yargıtay Kararları
YARGITAY 8. HUKUK DAİRESİ Esas No: 2014/17534 Karar No: 2015/20023 Karar Tarih: 09.11.2015
İNCELENEN KARARIN MAHKEMESİ: Küçükçekmece 2. İcra Hukuk Mahkemesi TARİHİ: 11/06/2014
DAVACI: A.. C..
DAVALI: Ş.. K..
DAVA TÜRÜ: Şikayet Yukarıda tarih ve numarası yazılı Mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki davacı tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden Daire’ye gönderilmiş olup, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR: “Borçlu vekili İcra Mahkemesi’ne yaptığı başvuruda; Alacaklı tarafından Küçükçekmece Aile Mahkemesi’nin 2003/… Esas 2003/… Karar sayılı 25/09/2003 tarihli kararına istinaden Küçükçekmece 2. İcra Müdürlüğü’nün 2014/… Esas sayılı dosyası ile müvekkili aleyhine ilamlı takip başlatıldığını, takibin TBK. 146 ve devamı maddeleri ile İİK 39 maddesine göre zamanaşımına uğradığını, zamanaşımına uğramış olan borcun tüm ferileri ile sona ermiş olduğunu, bu nedenlerle zamanaşımına, takibe, borca, faiz ve masraflara, faiz oranına, icra emrine ve diğer bütün ferilerine itirazla takibin iptalini talep etmiştir.
Mahkemece, şahıs ve aile hukukuna ilişkin ilamların zamanaşımına uğramayacağı, somut olayda şahıs ve aile hukukuna ilişkin ilamın icra takibine konu edildiği belirtilerek, davanın reddine karar verilmiş, hüküm borçlu vekili tarafından temyiz edilmiştir.
BK’nun 135/2. maddesi (6098 s. TBK. 156/2) hükmüne göre; alacak, bir hüküm ile sabit olmuşsa zamanaşımı süresi on yıldır. Nafakaya ilişkin ilamlar, bir borcun veya bir hakkın varlığını belirten ilamlar gibi olmayıp, nafaka alacağı zaman geçtikçe borçlu zimmetinde tahakkuk edeceğinden, takip gününden geriye doğru on yıldan önce işlemiş olan nafaka alacağının zamanaşımına uğradığının kabulü gerekir.
Buna göre Mahkemece, takip tarihinden geriye doğru on yıllık nafakanın istenebileceği gözetilerek, nafakanın talep edildiği döneme ait tarihler dikkate alınarak ve Borçlunun zamanaşımı dışındaki diğer itiraz ve şikayet nedenleri de değerlendirilmek suretiyle inceleme yapılarak oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.
.//..
SONUÇ: Borçlu Vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İİK’nun 366 ve HUMK’nun 428. maddeleri uyarınca BOZULMASINA, taraflarca HUMK’nun 388/4. (HMK m.297/ç) ve İİK’nun 366/3.maddeleri gereğince Yargıtay Daire ilamının tebliğinden itibaren ilama karşı 10 gün içinde karar düzeltme isteğinde bulunulabileceğine, 25,20 TL peşin harcın temyiz edene iadesine, 11.09.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”
Sıkça Sorulan Sorular
Yardım nafakası hakkında diğer merak edilenleri sizin için yanıtladık.
Yardım nafakası zorunlu mu?
Evet, Türk Medeni Kanunu’nun 364. maddesi gereğince yardım nafakası zorunludur. Yoksulluğa düşecek olan üstsoy ve altsoy ile kardeşlere karşı nafaka yükümlülüğü kanuni bir sorumluluktur.
Geriye dönük yardım nafakası istenebilir mi?
Evet, yardım nafakası geriye dönük olarak istenebilir, ancak yalnızca mahkeme kararının ardından oluşan birikmiş nafaka alacakları için geçerlidir. Ancak geriye dönük nafaka alacakları için 10 yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır.
Yardım nafakası kesinleşmeden icraya konulabilir mi?
Evet, nafaka kararları niteliği gereği geçici icra edilebilirlik özelliğine sahiptir ve kesinleşmeden icraya konulabilir.
Hangi durumlarda yardım nafakası kesilir?
Yardım nafakasının kesildiği durumlar şunlardır:
- Nafaka alan veya veren kişinin ölümü
- Nafaka alanın yardıma muhtaçlık halinin ortadan kalkması
- Nafaka verenin ödeme gücünün kalmaması
- Eğitim nafakasında eğitimin tamamlanması
Yardım nafakası en fazla ne kadar ödenir?
Yardım nafakasında sabit bir üst limit yoktur. Miktar, tarafların ekonomik durumları, yaşam standartları ve ihtiyaçları dikkate alınarak mahkeme tarafından belirlenir.
80.000 TL maaş alan ne kadar nafaka verir?
80.000 TL maaş alan bir kişinin yardım nafakası genellikle gelirinin %15-25’i arasında olup, yaklaşık 12.000 TL ile 20.000 TL arasında olabilir.
Ancak yardım nafakasının kesin miktarı, tarafların ekonomik durumları, yaşam standartları ve ihtiyaçları gibi çeşitli faktörler göz önünde bulundurularak mahkeme tarafından belirlenir.
