Denizcilik endüstrisinde önemli bir yere sahip olan bu gemi adamları, genellikle uzun deniz seyahatleri sırasında gemilerin güvenliğini sağlamakla görevlendirilmiş profesyonellerdir. Gemi navigasyonundan güvenlik önlemlerinin alınmasına kadar çeşitli kritik görevleri üstlenirler.
Gemi Adamı Kimdir?
Gemi adamı, birçok mevzuatta geçen bir terimdir. Bu husustaki mevzuata aşağıda değineceğiz. Gemi adamı, Deniz İş Kanunu tarafından, denizlerde, göllerde ve akarsularda Türk bayrağını taşıyan gemilerde çalışan işçiler olarak anılmaktadır. Diğer kişilerden kasıt, belirli süreli sözleşme ile çalışanlar ve gemiyi çeken römorkörde çalışan kişilerdir.
Deniz İş Kanunu
Kanun kapsamı:
Madde 1 –
- Bu kanun denizlerde, göllerde ve akarsularda Türk Bayrağını taşıyan ve yüz ve daha yukarı grostonilatoluk gemilerde bir hizmet akti ile çalışan gemi adamları ve bunların işverenleri hakkında uygulanır.
- Aynı işverene ait gemilerin grostonilatoları toplamı yüz veya daha fazla olduğu veyahut işverenin çalıştırdığı gemi adamı sayısı 5 veya daha fazla bulunduğu takdirde birinci bent hükmü uygulanır.
- Bu kanunun uygulanmasında; sandal, mavna, şat, salapurya gibi olanlar da (gemi) sayılır.
- Bakanlar Kurulu, ekonomik ve sosyal gerekler bakımından bu kanun hükümlerini yukardaki bentlerin kapsamı dışında kalan gemilerle gemi adamlarına ve bunların işverenlerine kısmen veya tamamen teşmile yetkilidir.
- Yukardaki bentlerde yazılı gemilerin bu kanun kapsamına alınmaları sebebiyle yapılabilecek itirazlar Çalışma Bakanlığı tarafından incelenerek karara bağlanır. Bu itirazlar kanunun uygulanmasını durduramaz.
İşveren, gemi adamı, kaptan ve işveren vekilinin tarifi:
Madde 2 – Bu kanunun uygulanmasında,
- Gemi sahibine veya kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına ve hesabına işleten kimseye “işveren” denir.
- Bir hizmet akdine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalarla diğer kimselere “gemi adamı” denir.
- Gemiyi sevk ve idare eden kimseye veya zorunlu sebeplerle görevi başında bulunmaması halinde ona vekalet eden kimseye “kaptan” denir.
- Kaptan veya işveren adına ve hesabına harekete yetkili olan kimseye “işveren vekili” denir.
İşveren vekilinin bu sıfatla gemi adamlarına karşı muamele ve taahhütlerinden doğrudan doğruya işveren sorumludur.
Saklı hükümler:
Madde 3 – Türk Ticaret Kanununun deniz ticaretinden bahseden dördüncü kitabındaki kaptan ile işveren arasındaki ilişkilere ait hükümler saklıdır.
İş Kanunu
İstisnalar
Madde 4 –Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,
Bu Kanun hükümlerine tabidir.
Gemi Adamı Nasıl Olunur?
İlk olarak, gemi elemanı olmak isteyen kişinin 16 yaşından büyük olması ve en az ilkokul diplomasına sahip olması gerekmektedir.
Daha sonrasında;
- Alan Seçimi: İlk adım olarak, tercih ettiğiniz gemi personeli alanını belirleyin.
- Kursa Kayıt: Belirlediğiniz alana uygun olarak, Denizcilik ve Ulaştırma Bakanlığı veya Deniz ve İç Sular Düzenleme Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından birinde gemi adamı kursuna kaydolun.
- Eğitim ve Sınav: Kursu başarıyla tamamlayın ve ardından gemi adamı sınavlarına katılın. Bu sınavlar, kursun sonunda veya liman başkanlıkları tarafından düzenlenebilir.
- Sağlık Kontrolü ve Belge: Sınavı geçtikten sonra, sağlık kontrolünden geçerek gemi adamı sağlık yoklama belgesi alın.
Ek olarak; sadece gemicilik eğitimi alanlar değil, ilkokul mezunu olup askerlik görevinin 9 ayını güverte eri olarak tamamlayanlar da gemici olma hakkına sahiptir. Bu durum 4 yıllık fakülte bitirenler için 4 ayını güverte eri olarak yapma şartını taşımaktadır.
Gemici Olmak İçin Aranan Şartlar Nelerdir?
Aşağıda belirtilen şartlar gemici olmak isteyen kişilerin sahip olması gereken temel şartlardır.
- Gemici olabilmek için en az ilköğretim mezunu olmak gerekmektedir.
- Adayların 16 yaşını tamamlamış olmaları şarttır.
- Adayların sabıka kaydının olmaması gerekmektedir.
Gemici Olmak İçin Hangi Eğitimi Almak Gerekir?
En az ilköğretim düzeyinde bir eğitime sahip olan adaylar, gemici olmak için yönelmek istedikleri alanın yetkili eğitim kurumlarından özel olarak düzenlenen gemici eğitim programlarına katılmaları gerekir.
Bu eğitimlerin tamamlanmasının ardından, adayların gemici yeterliliğini kazanabilmek için çeşitli sınavlara girmeleri ve bu sınavlarda başarı göstermeleri zorunludur.
Gemici Olmak İçin Hangi Sertifikalar Gereklidir?
Gemici olmak isteyenler için en temel ve zorunlu sertifika, STCW (Standards of Training, Certification and Watchkeeping) sertifikasıdır.
STCW sertifikasını almak için adayların, beş aşamalı bir eğitim sürecini tamamlayıp ilgili sınavlarda başarılı olmaları gerekmektedir. Bu eğitim yaklaşık bir ay sürer ve adaylar bu süreçte yangın önleme, ilk yardım, gemi güvenliği gibi konularda eğitim alırlar.
Ayrıca, gemi adamları her beş yılda bir yapılan değerlendirme sınavlarına girerek yeterliliklerini yenilemek zorundadırlar.
Deniz Adamı Olmaya Engel Suçlar
Gemici olmak isteyen bireylerin, Gemiadamları ve Kılavuz Kaptanlar Yönetmeliği’nin 42. maddesinde belirtilen bazı suçlardan hükümlü olmamaları gerekmektedir.
Bu suçlar arasında:
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imalatı ve ticareti,
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanımını kolaylaştırma,
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alma, kabul etme, bulundurma veya kullanma,
- Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama,
- Göçmen kaçakçılığı veya insan ticareti,
- Kaçakçılık,
- Haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla örgüt faaliyetlerine katılma,
- Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar,
- Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı işlenen suçlar,
- Milli savunmaya karşı işlenen suçlar,
- Devlet sırlarına karşı işlenen suçlar ve casusluk yer almaktadır.
Ancak, adli sicil kaydında bu suçlardan hüküm bulunsa bile, ilgili hükümlerin memnu haklarının iadesi kararı adli sicil kaydına işlenmişse, bu durum gemici olmaya engel teşkil etmeyecektir. Bu, gemici olmak isteyen adayların adli geçmişlerinin bu suçlar açısından değerlendirilmesi gerektiğini gösterir.
Gemi Adamı Cüzdanı ile Hangi Gemilerde Çalışılabilir?
Gemi Adamı cüzdanına sahip birisi aşağıdaki gemilerde çalışabilir:
- Uluslararası sefer yapan her türlü gemi ve tekne üzerinde, gemi adamı görevlerini yerine getirebilirsiniz.
- Ticari sürat motorlarında, gemici olarak kaptanlık yapma yetkiniz bulunmaktadır.
- 18 Gros tonajdan (G.t) daha az olan ticari yatlarda, gemici kaptanlık görevini üstlenebilir.
- 18 Gros tonajdan küçük balıkçı gemileri, gemici tarafından idare edilebilir.
Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Gemi adamlarının görevleri ve sorumlulukları, pozisyonlarına ve çalıştıkları gemi türüne göre değişiklik gösterir.
Ama genel olarak sıralamak gerekirse;
- Güvertenin bakımı ve onarımı
- Tüm malzemelerin temini
- Tüm malzemelerin temizliği (güverte makineleri, gemi bacaları)
- Dümen tutmak
- Rapor vermek…
Gemi Adamı Belgesi Almak İçin Gerekli Evraklar
Denizcilik sektöründe gemi adamı olarak çalışmak isteyen kişiler için gerekli olan temel evraklar şunlardır:
- 2 Adet Vesikalık Fotoğraf
- Kimlik Fotokopisi
- Diploma Fotokopisi
- Öğrenci Belgesi
- Transkript
- Denizcilik ile ilgili Aldığı Eğitimleri Gösteren Belge
- İkametgah Belgesi
- Gemi adamı olmasında sakınca yoktur belgesi
- Askerlik durumunun belgesi
- Nüfus Müdürlüğünden Alınan Parmak İzi Belgesi
- Adli Sicil Kaydı (e-devlet)
- Gemi Adamı Olur Sağlık Raporu
- Ödeme dekontu (Üzerine tıklayarak kolayca ödeyebilirsiniz.)
- Üstü Şeffaf Yarım Kapak Dosya
Küçük değişiklikler de görülebilmektedir.
Gemi Adamı Cüzdanı Ne İşe Yarar?
Denizcilik sektöründe çalışmak isteyenler için gemi adamı cüzdanı, kritik bir belgedir. Bu cüzdan, gemici kartı olarak da bilinir. Bu belge olmadan bir kişi, genellikle gemilerde çalışma izni alamaz. Bu belge ne demek diyenler için bir bakıma gemicinin pasaportudur.
Gemi adamı cüzdanı, sahibinin denizde çeşitli görevleri üstlenebilecek yeterlilik ve niteliklere sahip olduğunu resmi olarak belgeler.
Gemi Adamı Cüzdanı Nereden Alınır?
Gemi adamı cüzdanı gerekli belgeler ile birlikte liman başkanlığından teslim alınır.
Gemi Adamı Belgesi Ne Sıklıkla Yenilenir?
Gemiadamı cüzdanının geçerlilik süresi 5 yıldır.
Gemi adamı belgesi belirli sürelerle yenilenmelidir ve bu süre ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir.
Gemi Adamı Maaşları Ne Kadar?
Denizcilik sektöründe çalışan gemi adamlarının maaşları, onların deneyim düzeyleri, görevleri ve görev yaptıkları gemi türlerine göre değişiklik göstermektedir.
Aşağıda, farklı pozisyonlardaki gemi adamlarının maaş aralıklarını gösteren 2023 yılına ait bir tablo ve sektör analizi yer almaktadır:
| Pozisyon | Aralığı (TL) |
| Kaptan | ₺60.000 – ₺150.000 ve üzeri |
| Baş Mühendis | ₺50.000 – ₺100.000 ve üzeri |
| Güverte Subayı | ₺40.000 – ₺75.000 ve üzeri |
| Makine Subayı | ₺30.000 – ₺60.000 ve üzeri |
| Donanım Uzmanı | ₺25.000 – ₺55.000 ve üzeri |
| Gemi Adamı | ₺12.000 – ₺35.000 ve üzeri |
Bu maaş aralıkları, sektörün talep ve arz dengesine, çalışılan gemi türüne, şirkete ve bireysel deneyime göre değişebilir. Sunulan bu tablo, genel bir bakış açısı sağlamakla birlikte, spesifik ülke, şirket ve sektör bağlamında farklılıklar gösterebilir.
Gemi Adamı Avukatı Ne İş Yapar?
Denizcilik sektöründe, hem yerel hem de uluslararası firmalarda çalışan gemi personelinin işçilik hakları ve iş kazaları, diğer sektörlerdeki işçilerin haklarından ve yaşadıkları kazalardan farklılık gösterir. Bu bağlamda, zaman zaman uluslararası takip ve hukuki süreçler gerekmektedir.
Gemi adamlarının hak kayıpları söz konusu olduğunda hukuki destek sağlar; bu destek, davalar ve anlaşmalar yoluyla hukuk platformlarında sunulmaktadır.