Mehir, evlilik sırasında erkeğin eşine vermeyi taahhüt ettiği para, altın, mülk veya ekonomik değeri olan herhangi bir şeydir.
İslam hukuku esaslarına dayanan bu uygulama, Türk hukukunda sözleşme serbestliği ilkesi çerçevesinde Borçlar Kanunu kapsamında bağışlama vaadi olarak değerlendirilir. Mehir senedi yazılı olarak düzenlendiğinde hukuki geçerlilik kazanır ve kadının ekonomik güvencesini sağlayan önemli bir hukuki araç haline gelir.
Mehrin Türleri Nelerdir?
Mehir, ödenme zamanına göre iki temel türe ayrılmaktadır:
- Muaccel Mehir (Peşin Mehir): Nikah sırasında hemen ödenen mehir türüdür. İslam hukukuna göre kadın, mehr-i muacceli almadan kocanın evine gitmeme hakkına sahiptir. Bu tür mehir, evlilik akdi gerçekleştiğinde derhal kadına verilmesi gereken bir yükümlülüktür.
- Müeccel Mehir (Geciktirilmiş Mehir): Ödenmesi sonraya bırakılan mehir türüdür. Eğer ödeme için belirli bir zaman belirlenmiş ise o tarih geldiğinde, herhangi bir vakit belirlenmemiş ise boşanma, ölüm veya diğer sebeplerle evliliğin sona ermesi durumunda muacceliyet kazanır.
Neler Mehir Olarak İstenebilir?
Mehir olarak nakit para, altın, mücevher, taşınır ve taşınmaz mallar, araba gibi ekonomik değeri olan her türlü şey istenebilir. Bunların yanında dini kitaplar veya manevi değeri yüksek eşyalar da mehir kapsamında kabul edilmektedir.
Esasen burada temel kriter, mehir olarak istenen şeyin maddi bir külfetinin bulunması gerekliliğidir. Zira İslam hukukunda mehirin düzenlenme amacı kadını ekonomik olarak korumaktır.
Mehrin Hukuki Geçerliliği Var Mı?
Evet, mehir Türk hukukunda geçerlidir ve yazılı olarak düzenlenen mehir anlaşmaları hukuki bağlayıcılığa sahiptir.
Türk Medeni Kanunu’nda mehir ile ilgili doğrudan bir düzenleme bulunmamakla birlikte, sözleşme serbestliği ilkesi gereğince taraflar arasında yapılan mehir taahhütleri Borçlar Hukuku çerçevesinde değerlendirilir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, evlenmenin ölüm veya boşanma ile sona ermesi durumunda erkeğin eşine bir şey ödemesine yönelik düzenleme içermese de, evlenme sırasında eşlerden birinin diğerine mal veya para vermesini ya da vermeyi vaat edip bunu ertelemesini yasaklamamıştır.
Bu nedenle eski hükümlere dayalı olarak yapılan mehir anlaşmaları Medeni Kanun çerçevesinde geçersiz sayılmamaktadır.
Mehrin Hukuki Geçerliliği Nasıl Sağlanır?
Mehir senedinin geçerli olabilmesi için yerine getirilmesi gereken belirli şartlar vardır:
- Tarafların ehliyetli olması ve hukuki işlem ehliyetine sahip bulunması
- Sözleşmenin yazılı olarak düzenlenmesi zorunluluğu
- Sözleşme konusunun ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması
- Sözleşme konusunun belirli veya belirlenebilir olması
- Satışı ve kullanılması yasak olmayan şeylerden oluşması
- Sözleşmenin karşılıksız olması (bağış niteliği taşıması)
- Tarafların özgür iradesine dayanması
- Şekil şartlarına uygun olması
Mehri müeccel, Yargıtay kararları ve doktrinde bir bağışlama vaadi sözleşmesi olarak kabul edilir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarında mehir senedinin yazılı şekilde yapılması gereken bir bağışlama vaadi olduğu vurgulanmıştır. Bu koşullar altında hazırlanan mehir senedi hukuken geçerlilik kazanır ve taraflar arasında bağlayıcı olur.
Mehir Sözleşmesi Yazılı Olmak Zorunda Mıdır?
Evet, mehir sözleşmesi yazılı olmak zorundadır.
Türk Borçlar Kanunu’nun 288. maddesi uyarınca mehir bağışlama vaadi niteliğinde kabul edilir ve bağışlama sözü vermenin geçerliliği yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır.
Borçlar Kanunu’nun 288. maddesi bu konuda açık bir şekil şartı öngörmüştür. Taşınmaz veya taşınmaz üzerindeki ayni bir hakkın bağışlanması sözü vermenin geçerliliği ise ancak resmi şekilde yapılmış olmasına bağlıdır.
Mehir Hakkı Nasıl Kullanılır?
Hukuki açıdan eşler arasında yapılan yazılı bir mehir sözleşmesi varsa kadın bu taahhüde dayanarak mehir alacağını talep edebilir.
Mehir talep hakkı için gerekli şartlar şunlardır:
- Mehrin belirlenmiş olması ve eşler arasında açık bir taahhüdün bulunması
- Mehir sözleşmesinin yazılı olması (resmi belge, noter tasdiki veya şahitli özel sözleşme)
- Evliliğin gerçekleşmiş olması (sadece geçerli bir evlilik durumunda talep edilebilir)
Eğer eşler arasında mehir konusunda açık bir anlaşma yoksa, mehir hukuken talep edilemeyebilir.
Mehrin Ödenmemesi Durumunda Uygulanacak Hukuki Yaptırımlar
Mehir, borçlar hukuku kapsamında bir taahhüt niteliğinde olduğundan ödenmemesi durumunda kadın hukuki yollarla talepte bulunabilir.
- Kadın, alacak davası açarak mehrin ödenmesini talep edebilir.
- Mahkeme, mehrin hukuki geçerliliğini inceler ve geçerli bir taahhüt bulunuyorsa ödeme kararı verir.
- Ödeme yapılmazsa, icra takibi başlatılarak mehir tahsil edilebilir.
Mahkemeler, mehirin niteliğini ve tarafların anlaşmasını dikkate alarak karar vermektedir. Mehrin gerçekten verilmesi gerektiği kanıtlanırsa eş ödeme yapmak zorunda kalabilir.
Ancak zamanaşımına uğramadan kadının bu hakların talep edilmesi önemlidir.
Mehrin Geçerli Olmadığı Durumlar Nelerdir?
Mehir, esasen bir sözleşme niteliği taşıdığından geçersizlik durumları Türk Borçlar Kanunu’nda bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için aranan genel şartların sağlanmaması halinde ortaya çıkar.
Mehirin geçersiz olduğu temel durumlar şunlardır:
- Şekil şartlarına uyulmaması (yazılı şekil şartının yerine getirilmemesi)
- Konunun imkansız veya belirsiz olması
- Tarafların ehliyetsizliği
- Sözleşmenin irade sakatlığı ile yapılması
- Aşırı ifasızlık durumunun bulunması
- Sözleşmenin hukuka, ahlaka ya da kamu düzenine aykırı bir içerik taşıması
- Sözleşmenin kamu düzenine aykırı talepler içermesi
- Tarafların irade beyanlarının sakatlanmış ve uyumsuz olması
- Borcun konusu ile miktarının belirli veya belirlenebilir olmaması
Bu durumların herhangi birinin gerçekleşmesi mehirin hukuken geçersiz sayılmasına neden olacaktır.
Boşanma Halinde Mehir Ne Olur?
Boşanma durumunda mehirin akıbeti, mehirin ödenip ödenmediğine ve hangi tür olduğuna bağlı olarak değişir.
Peşin (muaccel) mehir ödenmişse:
- Boşanma, mehirin iadesini gerektirmez.
- Kadın, peşin olarak aldığı mehiri elinde tutmaya devam eder.
- Mehir, eşler arasında yapılan özel bir mali taahhüt olduğundan boşanma halinde geri alınamaz.
Vadeli (müeccel) mehir henüz ödenmemişse:
- Boşanma gerçekleştiğinde kadın mehirin ödenmesini talep edebilir.
- Boşanma evlilik gerçekleşmeden olursa veya kadının kusurlu olduğu belirlenirse, mahkeme mehirin ödenmemesi yönünde karar verebilir.
- Mehir ile ilgili anlaşmazlıklar mahkemeye taşınabilir ve hakim hakkaniyet ilkelerine göre karar verir.
Mehir Senedi Kaybolursa Ne Olur?
Mehir senedinin kaybolması kadının bu hakkını ortadan kaldırmaz çünkü mehir kadının kişisel bir alacak hakkıdır.
Ancak mehir senedinin yazılı olması geçerlilik şartı olduğundan Yargıtay, yazılı olmasını aramaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Mehir konusunda hukuki süreçler, uygulama detayları ve özel durumlarla ilgili toplumda en çok merak edilen soruları sizin için yanıtladık.
Mehir sözleşmesi nedir?
Mehir sözleşmesi, evlenme sırasında, öncesinde veya sonrasında taraflar arasında yapılan yazılı bir sözleşmedir.
Bu sözleşmede erkek, kadına ekonomik değeri olan bir şeyi vermeyi taahhüt eder ve tarafların imzaları ile resmiyet kazanır. Sözleşmede vermeyi taahhüt eden kişi ile verilecek kişiye ait ıslak imzaların bulunması gerekir.
Mehir zorunlu mudur?
Hayır, Türk hukukunda mehir zorunlu değildir çünkü Medeni Kanun’da mehire dair doğrudan bir düzenleme bulunmamaktadır.
Ancak eşler arasında yapılan mehir anlaşması hukuki olarak bağlayıcı olabilir. Eğer mehir bir sözleşme ile kararlaştırılmışsa, hukuken talep edilebilir ve mahkemeye başvurularak icra edilebilir.
Mehrin miktarı ve alt sınırı var mı?
Hayır, Türk hukukunda mehrin belirli bir alt veya üst sınırı bulunmamaktadır.
Mehir miktarı tarafların mutabakatıyla belirlenir ve kadının sosyal statüsü, ekonomik durum göz önünde bulundurularak kararlaştırılır.
En az ne kadar mehir istenir?
Türk Medeni Kanunu’na göre mehir için belirli bir miktar önerilmemektedir.
Ancak fazladan bir yük oluşturmayacak şekilde, kadının şerefini koruyacak bir miktar olması önemlidir. Mehir miktarı tamamen tarafların mutabakatı ile belirlenir.
Mehir için yazılı sözleşme yapmak zorunlu mudur?
Evet, mehir için yazılı sözleşme yapmak zorunludur.
Bağışlama sözü vermenin geçerliliği yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır. Taşınmaz söz konusu ise resmi şekil şartı aranır. Sözlü mehir anlaşmaları hukuki dayanak oluşturmaz.
Kadın evi terk ederse mehir hakkı düşer mi?
Hayır, İslam hukukuna göre kadın zorunlu bir sebepten dolayı evi terk ediyorsa mehir hakkı düşmez.
Türk hukuku açısından da mehir kadının kişisel alacak hakkı olduğundan, evi terk etmesi bu hakkı etkilemez. Mehir hakkının düşmesi için geçerli hukuki sebepler bulunması gerekir. Kadının kusuru kanıtlanmadığı sürece mehir hakkı korunur.
“Evi Terk Eden Kadın Suçlu Mu?” içeriğimiz de ilginizi çekebilir: https://armagand.av.tr/evi-terk-eden-kadin/
Düğünde takılan altın mehir sayılır mı?
Hayır, düğünde takılan altınlar mehir sayılmaz çünkü bunlar davetlilerin çifte verdiği hediyelerdir.
Düğün altınları ile mehir tamamen farklı kavramlardır. Mehir, önceden belirlenmiş ve sözleşmeye bağlanmış bir taahhüttür.
Ancak eğer mehir sözleşmesinde belirtilenlerin düğünde takıldığı ispatlanırsa o zaman mehir alınmış sayılır.
Mehir boşanmadan sonra talep edilebilir mi?
Evet, mehir senedinde mehir türü müeccel mehir ise evliliğin nasıl sona erdiğinden bağımsız olarak boşanma sonrasında talep edilebilir.
Mehir kadının kişisel alacak hakkıdır ve boşanma bu hakkı ortadan kaldırmaz. Zamanaşımı süresi evlilik ilişkisinin son bulduğu tarihten itibaren 10 yıl içindedir. Kadın, mahkemede dava açarak mehir alacağını talep edebilir.
Mehir borcu için dava açılabilir mi?
Evet, mehir borcu için dava açılabilir.
Kadın, mehir senedinin türünün bir önemi olmaksızın boşanma davası ile birlikte mehir alacak davası adı altında dava açılabilir. İcra takibi yoluyla da mehir tahsil edilebilir.
Mehir hangi mahkemede dava edilir?
Mehir talebi için Aile Mahkemelerine başvurulmalıdır.
Başvurulan yerde Aile Mahkemesi yoksa Aile Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemeleri mehir konusunda çıkan uyuşmazlıkları çözmeye yetkilidir.
Mahkeme, mehrin hukuki niteliğini inceleyerek davanın hangi hukuk çerçevesinde ele alınacağını belirler.
Mehir boşanmada mal paylaşımına dahil edilir mi?
Hayır, mehir boşanmada mal paylaşımına dahil edilmez.
Mal paylaşımı Medeni Kanun kapsamında yapılırken mehir Borçlar Kanunu kapsamındadır. Mehir, evlilik birliğinden bağımsız kadının kişisel alacak hakkıdır. Bu iki kavram farklı hukuki temellere dayanır.
Mehir alacağı mirasçılara geçer mi?
Evet, mehir alacağı mirasçılara geçer çünkü mehir kadının kişisel bir alacak hakkıdır.
Kadının mehrini almadan ölmesi halinde kadının mirasçıları mehiri talep edebileceklerdir. Erkeğin ölümü durumunda ise öncelikle mirastan kadının mehiri ödenir.
Tarafların anlaşmasıyla mehir tamamen kaldırılabilir mi?
Evet, kadın özgür iradesiyle mehir hakkından feragat edebilir ve tarafların anlaşmasıyla mehir tamamen kaldırılabilir.
Türk hukuku bakımından mehir bir alacak hakkı olduğundan, mehir sözleşmesi düzenlendikten sonra kadın bu hakkından feragat edecekse yazılı bir beyan vermesi daha sağlıklı olacaktır. Burada önemli olan kadının hiçbir baskı altında kalmadan bunu kendisinin istemesidir.
