İş Kazasında İşçinin Hakları Nelerdir?

Türk hukuk sistemi kapsamında iş kazası geçiren işçiler geniş kapsamlı haklara sahiptir. 

Bu haklar temel olarak iki ana kategoride değerlendirilebilir: SGK tarafından sağlanan sosyal güvenlik hakları ve işverene karşı talep edilebilecek tazminat hakları.

SGK Tarafından Sağlanan Sosyal Güvenlik Hakları:

• Ücretsiz sağlık hizmeti alma – İş kazası geçiren çalışanın SGK kapsamında tüm tedavi masraflarının karşılanması ve sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanma hakkı
• Geçici iş göremezlik ödeneği – Raporlu olduğu süre boyunca günlük ödenek alma hakkı (yatarak tedavide günlük kazancın yarısı, ayaktan tedavide günlük kazancın üçte ikisi oranında)
• Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması – Meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalması durumunda, iş göremezlik derecesi oranında sürekli gelir bağlanma hakkı
• Malullük aylığı alma – Çalışma gücünün %60’ını kaybetmesi halinde, en az 1800 gün prim şartıyla aylık malullük geliri bağlanma hakkı
• Cenaze ödeneği – Ölümle sonuçlanan iş kazalarında hak sahiplerine cenaze masrafları için ödenek verilme hakkı
• Hak sahiplerine gelir bağlanması – İş kazası sonucu ölüm halinde eş, çocuk ve anne-baba gibi hak sahiplerine düzenli gelir bağlanma hakkı
• Sigortalı olmasa bile başvuru yapabilme – İşveren sigortasını yapmamış olsa dahi işçinin SGK’ya başvuru yaparak tüm haklardan yararlanabilme hakkı

İşverene Karşı Talep Edilebilecek Tazminat Hakları:

• Maddi tazminat davası açma – İş gücü kaybı, gelir kaybı, tedavi masrafları ve gelecekteki kazanç kaybı için işverene karşı maddi tazminat talep etme hakkı
• Manevi tazminat davası açma – Yaşanan fiziksel ve ruhsal acı, elem, ıstırap ve yaşam kalitesinin bozulması nedeniyle manevi tazminat talep etme hakkı
• Destekten yoksun kalma tazminatı – Ölümle sonuçlanan iş kazalarında ölen işçinin yakınlarının maddi destekten yoksun kalmaları nedeniyle tazminat talep etme hakkı
• Geçici iş göremezlik tazminatı – Tedavi süresince çalışamama nedeniyle uğranılan gelir kaybının işverenden talep edilme hakkı
• Sürekli iş göremezlik tazminatı – Kalıcı iş gücü kaybı nedeniyle gelecekteki kazanç kaybının işverenden tazmin edilmesini talep etme hakkı
• Bakıcı giderleri tazminatı – Sürekli bakıma muhtaç kalma durumunda bakım masraflarının işverenden karşılanmasını talep etme hakkı
• Hem asıl hem alt işverene dava açabilme – Tazminat davasını hem asıl işverene hem de tüm alt işverenlere karşı açabilme hakkı

Bu haklar birbirinden bağımsız olarak kullanılabilir ve SGK’dan alınan ödeneklerin bir kısmı tazminat miktarından mahsup edilir.

İş Kazasında İşçi Şikayetçi Olursa Ne Olur?

İş kazası geçiren işçinin şikayetçi olması durumunda hem idari hem de hukuki süreçler başlatılır. 

Bu süreçler kazanın resmi olarak kayıt altına alınması, sorumlulukların tespiti ve gerekli yaptırımların uygulanması açısından kritik öneme sahiptir.

1. İlk Bildirim ve Tutanak Süreci

• Kolluk kuvvetlerine derhal bildirim: İş kazası meydana geldiğinde durum hemen kolluk kuvvetlerine (polis/jandarma) bildirilmeli ve resmi tutanak tutturulmalıdır. Hemen yapılmamışsa sonradan da yapılabilir.
• İşyerinde tutanak düzenlenmesi: Kazaya ilişkin ayrıntılı bir tutanak düzenlenmeli ve bu tutanak en az iki tanık tarafından imzalanmalıdır.
• SGK’ya 3 gün içinde bildirim: İş kazası, olayın meydana geldiği tarihten itibaren en geç 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmelidir. Aksi halde cezası vardır.

2. SGK İnceleme Süreci

• Resmi inceleme başlatılması: SGK, bildirimi takiben işyerinde kapsamlı bir inceleme gerçekleştirerek olayın gerçek nedenlerini araştırır.
• İnceleme raporu düzenlenmesi: SGK uzmanları tarafından kazanın iş kazası olup olmadığını ve tarafların kusur durumunu belirleyen detaylı bir inceleme raporu hazırlanır.
• Kaza-sonuç ilişkisinin tespiti: Meydana gelen olay ile işçinin uğradığı zarar arasındaki illiyet bağının (neden-sonuç ilişkisi) kurulması sağlanır.

3. Hukuki Süreçlerin Başlaması

• Tazminat davası açma hakkı: SGK’nın iş kazası olduğunu tespit etmesi halinde işçi veya hak sahipleri iş mahkemesinde tazminat davası açabilir.
• İş kazası tespit davası: Eğer SGK olayı iş kazası olarak kabul etmezse, hem SGK hem de işverenin davalı gösterildiği tespit davası açılabilir.
• 10 yıllık dava açma süresi: İş kazası tespit davası, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

4. Cezai Sorumluluk Süreci

• Ceza davası açılması: İşverenin ihmalinin tespit edilmesi halinde iş güvenliği ihlalleri nedeniyle ceza davası açılabilir.
• İdari para cezaları: İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına aykırılık durumunda işverene idari para cezaları uygulanır.
• Ceza zamanaşımının uygulanması: Ceza davası açılmış ve zamanaşımı süresi daha uzunsa tazminat davası için de ceza zamanaşımı süresi geçerli olur.

“Geriye Dönük İş Kazası” içeriğimizi de ziyaret edin: https://armagand.av.tr/geriye-donuk-is-kazasi-bildirimi/ 

İşçi Bedensel Zararlar Kapsamında Neler Talep Edilebilir?

İş kazası sonucu bedensel zarar gören işçiler, uğradıkları zararların tamamının karşılanması için işverenden kapsamlı tazminat talep edebilirler. Bu talepler, hem somut ekonomik kayıpları hem de manevi zararları kapsayan geniş bir yelpazede yer almaktadır.

Maddi Tazminat Kapsamında Talep Edilebilecekler:

• Geçici iş göremezlik tazminatı – İşçinin tedavi süresince çalışamadığı dönemde uğradığı gelir kaybının tam olarak karşılanmasını talep etme hakkı
• Sürekli iş göremezlik tazminatı – Kalıcı iş gücü kaybı nedeniyle gelecekte elde edemeyeceği kazançların bugünkü değerinin hesaplanarak tazmin edilmesini isteme hakkı
• Tedavi ve ameliyat masrafları – Kaza sonrası geçirilen tüm tıbbi müdahalelerin, ameliyatların, protez ve ortez giderlerinin karşılanmasını talep etme hakkı
• İlaç ve tıbbi malzeme giderleri – Tedavi sürecinde kullanılan ilaçlar, tıbbi cihazlar ve yardımcı araçların masraflarının ödenmesini isteme hakkı
• Bakıcı giderleri – Sürekli bakıma muhtaç kalma durumunda profesyonel bakıcı masraflarının veya yakın akrabalarının bakım hizmetinin karşılığının ödenmesini talep etme hakkı
• Ulaşım ve konaklama masrafları – Tedavi için yapılan seyahatlerdeki ulaşım, konaklama ve refakatçi giderlerinin karşılanmasını isteme hakkı
• Meslek değişikliği eğitim masrafları – İş gücü kaybı nedeniyle yeni bir meslek öğrenmek zorunda kalma durumunda eğitim masraflarının ödenmesini talep etme hakkı

Manevi Tazminat Kapsamında Talep Edilebilecekler:

• Fiziksel acı ve ıstırap tazminatı – Kaza anında ve tedavi sürecinde yaşanan fiziksel acıların karşılığı olarak takdiri tazminat talep etme hakkı
• Ruhsal travma tazminatı – Kaza sonrası oluşan depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıklar için tazminat isteme hakkı
• Yaşam kalitesi kaybı tazminatı – Engellilik nedeniyle sosyal yaşamda, aile ilişkilerinde ve kişisel aktivitelerde yaşanan kısıtlamalar için tazminat talep etme hakkı
• Estetik bozukluk tazminatı – Kaza sonucu oluşan kalıcı izler, organ kayıpları veya şekil bozuklukları için ayrı bir manevi tazminat isteme hakkı

Detaylı bilgi almak için “İş Kazası Tazminatı (Hesaplama Motoru)” başlıklı rehberimizi inceleyin: https://armagand.av.tr/is-kazasi-tazminati/ 

İşverenin İş Kazası Sorumluluklarının Hukuki Dayanağı Nedir?

İşverenin iş kazası sorumluluğunun hukuki dayanağı, Yargıtay’ın yerleşik görüşüne göre “kusursuz sorumluluğa yaklaşan bir kusur sorumluluğu”dur. Bu yaklaşım, işverenin en hafif kusurundan dahi sorumlu tutulacağı anlamına gelir ve işçilerin güçlü bir şekilde korunmasını sağlar.

Bu sorumluluk anlayışının temelinde işverenin çalışanlara karşı koruma yükümlülüğü bulunur. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini eksiksiz almak, çalışanları tehlikelere karşı korumak ve güvenli çalışma ortamı sağlamakla yükümlüdür. Gerçekleşen kaza ile işveren arasındaki illiyet bağı tamamen kopmamışsa, işverenin sorumlu olduğu kabul edilir.

Yargıtay’ın bir kararında da görüldüğü üzere, hortum fırtınası sırasında işverenin işçisini dışarı göndermesi ve işçinin yaralanması olayında bile işveren kusurlu bulunmuştur. Bu durum işverenin sorumluluk alanının ne kadar geniş tutulduğunu göstermektedir.

İş Kazalarında İşverenin Sorumlulukları Nelerdir?

İş kazaları söz konusu olduğunda işverenlerin yerine getirmesi gereken sorumluluklar, önleyici tedbirler ve kaza sonrası yükümlülükler olmak üzere geniş bir yelpazede yer almaktadır. 

Sorumluluk Kategorisi	Açıklama	Yasal Süre/Koşul
Önleyici Tedbirler
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri	Yasal mevzuata uygun güvenlik tedbirlerini alma	Sürekli
Koruyucu Donanım	Kişisel koruyucu donanımları sağlama ve kullanımını denetleme
Güvenlik Eğitimi	Çalışanlara uygun iş güvenliği eğitimleri verme	İşe başlamadan önce ve düzenli olarak
Makine ve Ekipman Güvenliği	Makinelerin güvenli çalışır durumda olmasını temin etme	Düzenli kontrol
Güvenlik Denetimleri	İşyerinde düzenli güvenlik denetimlerini gerçekleştirme	Periyodik
Kaza Anında Sorumluluklar
Acil Müdahale	Kazaya uğrayan çalışanın acil sağlık hizmetlerine erişimini sağlama	Derhal
Tıbbi Müdahale	Gerekli tıbbi müdahaleyi yaptırma
Güvenlik Önlemleri	Kaza yerinde ek güvenlik önlemlerini alma
Tutanak Tutma	Kaza ile ilgili ayrıntılı tutanak düzenleme	Kaza anında
Tanık Beyanları	Tutanağın en az iki tanık tarafından imzalanmasını sağlama
Bildirim Yükümlülükleri
Kolluk Bildirimi	İş kazasını kolluk kuvvetlerine bildirme	Derhal
SGK Bildirimi	Sosyal Güvenlik Kurumuna resmi bildirimde bulunma	En geç 3 iş günü
Kayıt ve Raporlama	Kaza ile ilgili yetkili kurumlara rapor edilmesi	Belirtilen süreler içinde
Kaza Sonrası Yükümlülükler
İşçiyi Koruma	İş kazası geçiren işçiyi haksız yere işten çıkarmama	Tedavi süresi boyunca
Tedavi Desteği	Tedavi sürecinde gerekli desteği sağlama	Süreç boyunca
İş Güvenliği İyileştirme	Benzer kazaların önlenmesi için ek güvenlik önlemleri alma	Kaza sonrası
Tazminat Sorumlulukları
Maddi Tazminat	İş gücü kaybı ve gelir kaybı için tazminat ödeme	İhmalin tespit edilmesi halinde
Manevi Tazminat	Elem ve ıstırap için tazminat ödeme
Tedavi Masrafları	Kaza kaynaklı tüm tedavi masraflarını karşılama
Bakım Giderleri	Sürekli bakım gerektiren durumlarda masrafları karşılama
Hukuki Süreç Sorumlulukları
Dava Sürecine Katılım	Açılan davalarda savunma yapma	Dava süreci boyunca
Belge Sunma	İstenen belge ve kayıtları mahkemeye sunma	Talep edildiğinde
İcra Takibi	Mahkeme kararlarını yerine getirme	Kesinleşen karar sonrası

“İş Kazası Nedir? (Bildirmeme Cezası)” konusunu detaylıca ele aldığımız içeriğimiz ilginizi çekebilir: https://armagand.av.tr/is-kazasi/ 

İşverenin Sorumluluğunu Azaltan veya Ortadan Kaldıran Haller Nelerdir?

İşverenin iş kazası sorumluluğu her ne kadar geniş kapsamlı olsa da belirli durumlarda sorumluluk azalabilir veya tamamen ortadan kalkabilir. 

Bu durumlar hukuki açıdan oldukça sınırlı tutulmuş ve işçilerin korunması ilkesi gözetilerek dar yorumlanmaktadır:

• Sigortalının %100 kusuru: İşçinin kusuru tamamen %100’ü buluyorsa, illiyet bağının işveren açısından kesildiği kabul edilir ve işverenin sorumluluğu ortadan kalkar.
• İşçinin kasıtlı güvenlik ihlali: İşçinin kasıtlı olarak güvenlik kurallarını ihlal etmesi, alkol veya uyuşturucu etkisi altında çalışması durumlarında işçi kusuru olarak değerlendirilir.
• Üçüncü kişilerin tamamen kusuru: Kaza tamamen işyeri dışından gelen bir üçüncü kişinin kusurundan kaynaklanıyorsa, işverenin sorumluluğu azalır veya ortadan kalkabilir.
• Mücbir sebep olayları: Deprem, sel, hortum gibi doğal afetler ve salgın hastalıklar gibi öngörülemeyen ve önlenemeyen olaylar işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırır.
• Doğal afetlerin doğrudan etkisi: Deprem sırasında yer yüzeyinin yarılması sonucu işçinin zarara uğraması gibi tamamen doğal nedenlerle oluşan kazalar mücbir sebep kapsamında değerlendirilir.
• Kaçınılmazlık durumu: Her türlü önlem alınsa dahi meslek hastalığının gerçekleşmesinin kaçınılmaz olduğu durumlarda, hakkaniyet ilkesi gereği işverenin sorumluluğu %50-60 oranında azaltılır.
• Savaş ve terör olayları: Savaş, terör saldırıları gibi olağanüstü durumlar da mücbir sebep kapsamında değerlendirilerek işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

İş kazaları konusunda işçiler ve işverenler tarafından diğer merak edilenleri sizler için yanıtladık.

İş kazasında işverene ceza verilir mi?

Evet, işverenin ihmali tespit edilirse hem idari para cezaları hem de cezai yaptırımlar uygulanabilir. 

İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına aykırılık durumunda işverene idari para cezaları verilir. İşverenin ihmalinin tespit edilmesi halinde ceza davası da açılabilir ve bu durumda ceza zamanaşımı süresi tazminat davası için de geçerli olur.

İşçinin gerçekleşen iş kazasındaki tüm sorumluluğu üstüne alması durumunda işveren sorumluluktan kurtulabilir mi?

Hayır, işçinin kusuru üstlenmesinin hiçbir hukuki değeri bulunmamaktadır. 

Bu tür beyanlar davanın görülmesine engel değildir ve işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İşçinin karakolda veya hastanede “kusur bende, işverenin suçu yok” şeklinde beyanlarda bulunması durumunda bile işçi veya hak sahipleri tarafından tazminat davası açılabilir. 

İş kazası geçiren işçi maaş alır mı?

Evet, iş kazası geçiren işçi SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alır. 

Bu ödenek işçinin raporlu olduğu süre boyunca devam eder.

İş kazasında maaş tam yatar mı?

Hayır, SGK ödenekleri tam maaş değil, belirli oranlarda ödenir. 

Yatarak tedavi süresince günlük kazancın yarısı, ayaktan tedavi süresince günlük kazancın üçte ikisi SGK tarafından ödenir. 

Ancak işçi aradaki farkı ve diğer zararlarını işverenden tazminat olarak talep edebilir.

İş kazası geçiren işçi işten çıkarılabilir mi?

Hayır, iş kazası geçiren işçi haksız yere işten çıkarılamaz. 

İşveren, iş kazası geçiren çalışanı tedavi süreci ve iş göremezlik süresince işten çıkarma hakkına sahip değildir. Bu yasak, işçinin iş güvencesini sağlayan önemli bir koruma mekanizmasıdır.

Hastanede yatan bir işçi işten çıkarılabilir mi?

Hayır, hastanede yatan işçi tedavi süresince işten çıkarılamaz. 

İş kazası nedeniyle tedavi gören ve raporlu olan işçiler, tedavi süreleri boyunca iş güvencesi altındadır. 

Sürekli iş kazası geçiren işçi işten çıkarılabilir mi?

Hayır, sürekli iş kazası geçiren işçi bu nedenle işten çıkarılamaz. 

İşverenin, işçiyi sürekli kaza geçirdiği gerekçesiyle işten çıkarması hukuka aykırıdır ve haksız fesih teşkil eder. Bunun yerine işveren, iş güvenliği önlemlerini artırarak kazaların önlenmesi için gerekli tedbirleri almalıdır.

İş kazası geçiren bir işçi kaç gün rapor alabilir?

İş kazası geçiren işçinin rapor süresi kazanın şiddeti ve tedavi sürecine göre belirlenir. 

Bu süre işçinin tam iyileşmesi ve çalışabilir duruma gelmesi için gerekli olan süreyi kapsar.

İş kazası işçi için haklı fesih sebebi midir?

Evet, işverenin iş güvenliği önlemlerini yetersiz alması durumunda işçi haklı fesih yapabilir. 

İş güvenliği ihlalleri işçinin can güvenliğini tehdit ettiği durumlarda, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı verir. Bu durumda işçi kıdem ve ihbar tazminatlarını talep edebilir.

Yabancı bayraklı gemide çalışan gemi adamı işçinin kazası iş kazası mıdır?

Yabancı bayraklı gemide çalışan gemi adamı işçinin kazası, iş kazası tazminatı alınması bakımından işverene karşı iş kazası sayılır. 

SGK bakımından ise iş kazası sayılmaz; çünkü yabancı bayraklı gemide çalışan gemi adamları SGK’ ya tabi değildir.