Hayır, çekişmeli boşanma davalarında ön inceleme duruşmasında kural olarak boşanma kararı verilmez. Ön inceleme duruşması hazırlık niteliğinde bir duruşma olup burada kesin karar verilmesi değil, davanın ilerleyen aşamalarına hazırlık yapılması amaçlanır.
Anlaşmalı boşanma davalarında ise durum farklıdır. Eğer tarafların hazırladığı protokolde hakim tarafından herhangi bir hukuki eksiklik tespit edilmezse, ilk duruşma aynı zamanda son duruşma olabilir ve boşanma kararı verilebilir.
Boşanma Davasında Ön İnceleme Duruşması Nedir?
Ön inceleme duruşması, çekişmeli boşanma davalarında dilekçeler aşamasının tamamlanmasından sonra yapılan ilk duruşmadır. Bu duruşma, tahkikat aşaması öncesindeki hazırlık evresini oluşturur ve davanın seyrini belirleyen kritik işlemlerin yapıldığı aşamadır.
Çekişmeli boşanma davalarında yargılama 5 aşamadan oluşur: dilekçeler aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama aşaması ve karar aşaması. Her aşama tamamlanmadan diğerine geçilemez ve bu geçişler tutanaklara geçirilir. Ön inceleme duruşması bu sürecin ikinci aşamasını oluşturur.
Bu duruşmanın temel amacı üç ana işlemi gerçekleştirmektir: taraflar arasındaki uyuşmazlığın tam olarak tespiti, dava şartlarının ve ilk itirazların incelenmesi, tahkikat aşaması için gerekli hazırlıkların yapılması. Ayrıca hakim, 4787 sayılı Aile Mahkemeleri Kanunu’nun verdiği görev gereği tarafları sulhe teşvik etmekle yükümlüdür.
Ön İnceleme Duruşmasında Hakim Taraflara Ne Sorar?
Hakim ön inceleme duruşmasında öncelikle tarafları sulhe teşvik eder ve sonrasında dilekçelerindeki beyanları hakkında açıklama ister. İlk duruşmanın amacı uyuşmazlığın tespiti ve sulhe davet olduğu için sorular bu doğrultuda şekillenir.
Hakimin ilk sorusu sulh ihtimalinin olup olmadığı hakkındadır. Taraflara “Evliliğinizi devam ettirme konusunda bir niyetiniz var mı? Gerekirse uzmanlarımızdan faydalanabilirsiniz, uyuşmazlık yaşadığınız konuları uzmanların yardımı ile çözmek ister misiniz?” şeklinde sorular yöneltir. Bu, 4787 sayılı Kanun’un hakime verdiği zorunlu bir görevdir.
Hakim ayrıca dilekçelerde muğlak veya anlaşılamayan hususlar konusunda taraflardan açıklama isteyebilir. Örneğin, taraflardan biri tazminat talep etmişse bunun maddi mi yoksa manevi tazminat mı olduğunu sorabilir. Davayı aydınlatma yükümlülüğü kapsamında, şiddet iddiası olan durumlarda bu konuda açılmış bir soruşturma veya ceza dosyasının bulunup bulunmadığını da sorabilir.
Boşanma Davasının İlk Duruşmasında (Ön İnceleme Duruşmasında) Neler Yapılır?
Aile mahkemesinde ön inceleme duruşması, taraflar arasındaki uyuşmazlığın tespiti, dava şartlarının incelenmesi ve tahkikat aşamasına hazırlık yapılması amacıyla gerçekleştirilir.
Ön inceleme duruşmasında hakim belirli bir sıra ile aşağıdaki işlemleri gerçekleştirir:
- Dava Şartlarının İncelenmesi: Hakim 13 farklı dava şartını kontrol eder. Türk mahkemelerinin yargı hakkı, mahkemenin görev ve yetkisi, tarafların ehliyet durumu, vekaletname kontrolü, gider avansının yatırılması gibi hususlar incelenir.
- İlk İtirazların Değerlendirilmesi: Davalının cevap dilekçesinde ileri sürmesi gereken yetki itirazı gibi hususlar değerlendirilir ve cevap dilekçesinde belirtilmeyenler hak kaybına uğrar.
- Tarafların Kimlik Tespiti: Duruşmaya katılan tarafların kimlik ve adres bilgileri tespit edilir. Kimlik belgesi ibraz etmeleri istenir.
- Dosyaya Giren Belgelerin Okunması: Dava dilekçesi, cevap dilekçeleri ve dosyadaki diğer belgeler okunarak tutanağa geçirilir.
- Sulhe Teşvik: Hakim kanuni görev gereği tarafları sulhe davet eder, evliliklerini devam ettirip ettirmeyecekleri ve uzman yardımı alıp almayacakları sorulur.
- Taraf Beyanlarının Alınması: Dilekçeler özetlenerek taraflardan ne diyecekleri sorulur ve beyanları tutanağa geçirilir.
- Uyuşmazlık Konularının Tespiti: Boşanma talebi ile birlikte mali ve mali olmayan sonuçlara ilişkin talepler belirlenir ve tutanağa geçirilir.
- Tahkikat Hazırlıkları: Taraflara delillerini bildirmeleri için iki haftalık kesin süre verilir. Cevap dilekçesinde ya da dava dilekçesinde tanık deliline dayanılmışsa tanık listesi talep edilir, mahkemece toplanacak belgeler için işlemler başlatılır.
- Ara Kararların Verilmesi: Tedbir nafakası, çocuğun tedbiren velayeti, kişisel ilişki kurma düzenlemeleri gibi acil konularda ara kararlar verilir.
- Yeni Duruşma Tarihinin Belirlenmesi: Tahkikat duruşması için yeni bir tarih belirlenir ve taraflara bildirilir.
Çekişmeli Boşanma Ön İnceleme Duruşmasında Hakim Boşanma Kararı Verir Mi?
Hayır, çekişmeli boşanma davalarında ön inceleme duruşmasında kural olarak hakim boşanma kararı vermez.
Çekişmeli boşanma davalarında yargılama süreci belirli aşamalardan oluşur ve bir aşama tamamlanmadan diğerine geçilemez. Ön inceleme duruşması tahkikat aşaması öncesindeki hazırlık evresidir. Bu duruşmada hakim dava şartlarını inceler, uyuşmazlık konularını tespit eder ve tarafları sulhe teşvik eder, ancak henüz delillerin toplanması ve değerlendirilmesi aşamasına geçmemiştir.
Ancak bu genel kuralın tek istisnası vardır: Eğer davalı taraf davayı tamamen kabul eder ve boşanmanın mali ve mali olmayan sonuçlarına ilişkin herhangi bir uyuşmazlık kalmamışsa, bu durumda ön inceleme duruşmasında boşanma kararı verilebilir. Bu durum pratikte çok nadir görülür ve genellikle anlaşmalı boşanamayan çiftlerin çekişmeli dava açarak karşı tarafın davayı kabul etmesi sonucunda ortaya çıkar.
Anlaşmalı Boşanmada Ön İnceleme Duruşmasında Boşanma Kararı Verilebilir Mi?
Evet, anlaşmalı boşanma davalarında ön inceleme duruşmasında boşanma kararı verilebilir. Anlaşmalı boşanma davalarında durum çekişmeli davalardan tamamen farklıdır ve ilk duruşma aynı zamanda son duruşma olabilir.
Anlaşmalı boşanma davalarında eğer tarafların hazırladığı protokolde hakim tarafından herhangi bir kanuna aykırılık tespit edilmezse, ön inceleme duruşmasında boşanma kararı verilir. Bu durumda ilk duruşma aynı zamanda davanın sonuçlandığı duruşma olur ve tahkikat aşamasına geçilmez.
Ancak anlaşmalı boşanmada önemli bir husus vardır: Tarafların avukatı bulunsa bile tarafların bizzat duruşmada hazır olmaları zorunludur. Çünkü hakim, tarafların boşanma konusundaki iradelerini serbestçe ve hiçbir baskı altında kalmadan açıkladıklarından emin olmalıdır. Bu durum anlaşmalı boşanma davalarını çekişmeli davalardan ayıran en önemli özelliklerden biridir.
Boşanma Davası Ön İnceleme Duruşma Tutanağı Neye Göre Hazırlanır?
Ön inceleme duruşma tutanağı aşağıdaki sıra ve kurallara göre hazırlanır:
- Oturumun Açılması: Belirli gün ve saatte duruşmaya mahsus salonda oturum açıldığı, davacı ve davalı ile vekillerinin gelip gelmediği tespit edilir ve “Açık Yargılamayla Ön İnceleme Duruşmasına başlandı” ifadesi geçirilir.
- Katılımcıların Tespiti: Duruşmaya katılan davacı, davalı ve varsa vekilleri tek tek isim belirtilerek tutanağa geçirilir, başka gelen olmadığı belirtilir.
- Belgelerin Okunması: Dosyaya giren tüm belgeler tek tek sayılır – dava dilekçesi, cevap dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci cevap dilekçesi ve diğer belgeler okunduğu belirtilir.
- Sulhe Teşvik Kaydı: “Taraflara 4787 sayılı Kanun 7. maddesi uyarınca sulhe teşvik edildi. Gerektiğinde uzman yardımından yararlanacakları hatırlatılarak soruldu” ifadesi ve tarafların cevapları aynen geçirilir.
- Taraf Beyanları: Her iki tarafın dilekçelerini tekrar edip etmedikleri, ek talepleri, delil ve tanık bildirme süre talepleri gibi beyanları kelimesi kelimesine tutanağa yazılır.
- Uyuşmazlık Tespiti: “Taraflar arasındaki uyuşmazlık konusunun… olduğu, tarafların mutabık kaldığı bir hususun bulunup bulunmadığı” detaylı şekilde tespit edilir.
- Ara Kararlar: Tahkikat aşamasına geçildiği, delil ve tanık bildirme süreleri, tedbir nafakası, velayet gibi ara kararlar ayrıntılı olarak yazılır.
- Yeni Duruşma Tarihi: Tahkikat duruşması için belirlenen tarih ve saat tutanağa geçirilir.
- İmza ve Teslim: Tutanak taraflara imzalatılır ve bir örneği kendilerine verilir.
Ön İnceleme Duruşmasına Katılmamanın Sonuçları Nelerdir? Boşanma Gerçekleşir Mi?
Ön inceleme duruşmasına katılmamanın sonuçları davacı ve davalının durumuna göre farklılık gösterir. Katılmama durumunda ortaya çıkan sonuçlar hem hak kayıplarına hem de davanın düşmesine neden olabilir.
- Davacının Katılmaması Durumu: Davacı kendi açtığı davayı takip etmekle yükümlü olduğu için duruşmaya gelmezse kritik sonuçlar ortaya çıkar. Öncelikle davalıdan davayı takip etmek isteyip istemediği sorulur. Davalı davayı takip etmeyeceğini beyan ederse, dosya yenilenmek üzere işlemden kaldırılır ve 3 ay içinde yenilenmezse davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.
- Davalının Katılmaması Durumu: Davalının duruşmaya gelmemesi duruşmanın yapılmasına engel değildir çünkü kimse kendi aleyhine açılan davayı takip etmek zorunda değildir.
- Her İki Tarafın Katılmaması Durumu: Kendilerine usulüne uygun davetiye tebliğ edilen ancak mazeret bildirmeksizin duruşmaya gelmeyen ve kendilerini vekil ile temsil etmeyen taraflar için dosya işlemden kaldırılır. Bu durumda 3 ay içinde yenileme dilekçesi verilmezse dava açılmamış sayılır ve boşanma gerçekleşmez.
Sonuç olarak ön inceleme duruşmasına katılmama boşanmanın gerçekleşmesini geciktirir veya tamamen engeller. Bu nedenle tarafların mutlaka duruşmaya katılmaları önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Boşanma davalarında kritik önemi olan ön inceleme duruşması ile ilgili merak edilen diğer soruları sizin için yanıtladık.
Ön inceleme aşaması tamamlandıktan sonra hangi aşamaya geçilir?
Ön inceleme aşaması tamamlandıktan sonra tahkikat aşamasına geçilir.
Tahkikat aşaması, tarafların sunduğu delillerin toplanması ve değerlendirildiği aşamadır. Bu aşamada tanık beyanları alınır, belgeler incelenir ve bilirkişi raporları hazırlanır. Tahkikat aşamasından sonra sözlü yargılama aşaması gelir ve en son karar aşaması ile dava sonuçlanır.
Ön inceleme duruşmasına mazeret sunulursa ne olur?
Ön inceleme duruşmasına geçerli bir mazeret sunulursa duruşma ertelenir.
Mazeret kabul edildiğinde yeni bir duruşma tarihi belirlenir ve taraflara bildirilir. Ancak mazeret geçerli görülmezse duruşma mazeretsiz katılmama olarak değerlendirilir. Bu durumda yukarıda belirtilen katılmama sonuçları ortaya çıkar ve hak kayıpları yaşanabilir.
Boşanma davasında ilk duruşmada çocuklarımı alabilir miyim?
Evet, ön inceleme duruşmasında çocuğun tedbiren velayeti hakkında karar verilir.
Hakim müşterek çocuğun boşanma davası süresince hangi ebeveynin yanında kalacağını belirler. Aynı zamanda çocuğun yanında bulunmayan ebeveyn ile çocuk arasındaki kişisel ilişki de düzenlenir. Bu karar geçici nitelikte olup, kesin velayet kararı dava sonunda verilir.
Boşanırken ilk duruşmada nafaka bağlanır mı?
Evet, ön inceleme duruşmasında tedbir nafakasına karar verilebilir.
Hakim hem tarafların kendileri için hem de müşterek çocuklar için tedbir nafakası belirleyebilir. Bu nafaka boşanma davası süresince ödenecek geçici bir nafakadır. Kesin nafaka miktarı ise davanın sonunda belirlenir ve o zamana kadar tedbir nafakası devam eder.
