Türk aile hukukunda boşanma davaları, çekişmeli veya anlaşmalı olarak yürütülebilir. Özellikle çekişmeli boşanma davalarında ilk duruşmanın önemi büyüktür çünkü bu aşamada ön inceleme yapılır ve uyuşmazlıklar tespit edilir. Duruşmalara katılmama durumunda tarafların karşılaşacağı sonuçlar, davacı veya davalı olmalarına göre değişiklik gösterir.
Bu yazıda, boşanma davasında ilk duruşmaya gidilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek hukuki sonuçları detaylı olarak inceledik.
Çekişmeli Boşanma Davasında İlk Duruşmaya Gidilmezse Ne Olur?
Çekişmeli boşanma davasında ilk duruşmaya katılmama durumu, davacı veya davalı olmaya göre farklı sonuçlar doğurur:
Davacı Gelmezse:
- Davalıya davayı takip etmek isteyip istemediği sorulur.
- Davalı davayı takip etmek isterse, ön inceleme duruşması davacının yokluğunda devam eder.
- Eskiden ön inceleme duruşmasına katılan taraf, katılmayan taraf aleyhine iddia ve savunmasını değiştirebiliyordu. Bu sisteme geçilmesinin sebebi tarafları on inceleme duruşmasına katılmaya teşvik etmekti ve cezalandırıcı bir durum yaratıyordu. Bu durum sonra değişti. Yeni HMK m. 140/5 düzenlemesi çerçevesinde “Ön inceleme duruşmasına gelmeyen taraf aleyhine, duruşmaya katılan taraf iddia veya savunmasını genişletemez.” Yani: Gelmeyen taraf hak kaybına uğramasın diye, katılan tarafın, yeni iddia veya savunma getirme hakkı ortadan kaldırılmıştır. Bu değişiklik, taraflar arasında dengeyi koruma amacı taşır ve eski uygulamadaki adaletsizlikleri gidermeye yöneliktir.
- Davalı davayı takip etmek istemezse dava işlemden kaldırılır.
- İşlemden kaldırılan dosya davacı tarafından 3 ay içinde yenilenmezse, davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.
Davalı Gelmezse:
- Duruşma davalının yokluğunda devam eder. Çünkü kimse kendi aleyhine açılan davayı takip etmek zorunda değildir.
- Davalının gelmemesi duruşmanın yapılmasına veya yargılamanın devamına engel olmaz.
Her İki Taraf da Gelmezse:
- Mahkeme “Dosyanın Yenileninceye Kadar İşlemden Kaldırılmasına” karar verir (Müracaata Bırakıldı).
- 3 ay içinde yenileme dilekçesi verilmezse ise mahkeme “Davanın Açılmamış Sayılmasına” karar verilir.
Çekişmeli boşanırken ilk duruşmada davalı mahkemeye gelmezse ikinci duruşma ne zaman olur?
Çekişmeli boşanma davasında ilk duruşmaya davalının gelmemesi halinde, ikinci duruşma genellikle mahkemenin iş yoğunluğuna ve belirlenen tahkikat işlemlerine bağlı olarak 1-3 ay içerisinde gerçekleşir.
Davalının ilk duruşmaya katılmaması, duruşmanın yapılmasına veya yargılamanın devamına engel olmaz. Hakim bu durumda ilk duruşmada belirlenen delillerin toplanması sürecini göz önünde bulundurarak bir sonraki duruşma tarihini belirler.
Anlaşmalı Boşanmada İlk Duruşmaya Gidilmezse Ne Olur?
Anlaşmalı boşanma davasında tarafların avukatları olsa bile tarafların bizzat duruşmada hazır bulunarak boşanma konusundaki iradelerini beyan etmeleri zorunludur.
Bu nedenle, anlaşmalı boşanma davasında tarafların ilk duruşmaya katılmaması boşanma kararı verilmesini engeller. Bu durumda çekişmeli boşanma davalarındaki gibi dosyanın işlemden kaldırılması söz konusu olabilir.
Anlaşmalı boşanma davasında duruşmaya her iki taraf (davacı ve davalı) gelmezse ne olur?
Anlaşmalı boşanma davasında her iki tarafın duruşmaya gelmemesi durumunda çekişmeli boşanma davasına benzer şekilde mahkeme, “Dosyanın Yenileninceye Kadar İşlemden Kaldırılmasına” karar verir. Bu duruma uygulamada “Müracaata Bırakıldı” da denilmektedir.
Taraflar, duruşma tarihinden itibaren 1 ay içinde harçsız olmak üzere 3 ay içerisinde yenileme dilekçesi vererek dosyanın yeniden işleme konulmasını sağlayabilirler. Ancak bu süre içerisinde herhangi bir yenileme dilekçesi verilmezse mahkeme, “Davanın Açılmamış Sayılmasına” karar verecektir.
Boşanma Davasında İlk Duruşmada Neler Yapılır?
Boşanma davasının ilk duruşması, resmi olarak “ön inceleme” aşamasıdır. İlk duruşmada (ön inceleme aşamasında) beş ana aşama tamamlanır:
- Dava Şartlarının İncelenmesi: Hakim, Türk mahkemelerinin yargı hakkı, yargı yolunun caiz olması, mahkemenin görevli ve yetkili olması, tarafların dava ehliyeti, vekaletname kontrolü, gider avansının yatırılmış olması gibi 12 dava şartını inceler.
- İlk İtirazların İncelenmesi: Davalı tarafından cevap dilekçesiyle sunulan yetki itirazı gibi ilk itirazlar değerlendirilir. Bu itirazların cevap dilekçesiyle sunulması zorunludur, aksi halde hak kaybı yaşanır.
- Uyuşmazlık Konusunun Tespiti: Tarafların boşanma talepleri ile birlikte maddi ve maddi olmayan (nafaka, velayet, tazminat gibi) talepleri belirlenir ve zapta geçirilir.
- Tahkikat Hazırlığı: Araştırma/soruşturma aşamasına geçilebilmesi için taraflara delillerini sunmaları, tanıklarını bildirmeleri ve dosyaya kazandırılması gereken belgeler için gerekli bilgileri vermeleri için süre tanınır.
- Sulhe Teşvik: 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun gereğince, hâkim esas hakkında incelemeye başlamadan önce tarafları sulhe (anlaşmaya) teşvik eder.
Sıkça Sorulan Sorular
Boşanma davalarında ilk duruşmaya (ön inceleme duruşmasına) katılmama durumuyla ilgili diğer merak edilen soruları yanıtladık.
Çekişmeli boşanma davasında duruşmalara kendim katılmak zorunda mıyım?
Hayır, çekişmeli boşanma davasında duruşmalara katılım zorunlu değildir.
Vekalet veren taraf duruşmalara katılmak zorunda olmayıp avukatı tarafından temsil edilebilir. Bu durum sadece ilk duruşma için değil, tüm duruşmalar için geçerlidir.
Tarafların avukatları var ise boşanma davasının ilk duruşmasına katılmaları zorunlu mu?
Hayır, çekişmeli boşanma davasında avukat tutulmuşsa ilk duruşmaya katılım zorunlu değildir.
Ancak anlaşmalı boşanmada avukat tutulmuş olsa bile iradenin serbestçe beyan edilmesi için bizzat bulunulması zorunludur.
Uzaktan boşanma olur mu?
Hayır, tam anlamıyla uzaktan boşanma mümkün değildir, ancak bazı durumlar için istisnalar bulunmaktadır.
Çekişmeli boşanma davalarında avukat tutulmuşsa fiziksel katılım zorunlu değildir ve avukat aracılığıyla temsil sağlanabilir. Cezaevinde olanlar için özel durumlarda SEGBİS (Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi) aracılığıyla uzaktan katılıma mahkeme tarafından izin verilebilir.
Ancak anlaşmalı boşanmada iradenin baskı altında olmadan beyan edilmesi için bizzat katılım talep edilir.
Eşim boşanma davası açtı gitmezsem ne olur?
Eşinizin açtığı boşanma davasına gitmezseniz, dava yokluğunuzda devam eder.
Mahkeme, siz gitmeseniz de gerekli işlemleri yapmaya devam eder. Yargılama, sizin yokluğunuzda davacı için daha rahat ve hızlı ilerleyebilir. Daha önce tanık deliline dilekçenizde yer verdiyseniz ama Tanık isimlerini bildirmediyseniz ilk duruşmaya ( ön inceleme) girerseniz Tanık isimlerini bildirmek için süre isteyebilirsiniz. İlk duruşmaya gitmezseniz bu hakkınızı kaybedersiniz.
Boşanma davası açıp mahkemeye gitmemek olur mu?
Boşanma davası açıp mahkemeye gitmezseniz, dava düşer veya reddedilir.
Özellikle anlaşmalı boşanmalarda her iki eşin de duruşmaya katılması zorunludur. Taraflardan biri gelmezse dava sonuçlanmaz. Çekişmeli boşanmalarda ise davacı gitmezse dava işlemden kaldırılır. Bu nedenle mahkemeye gitmek sürecin devamı için şarttır
